"Czarnobyl": HBO, robisz to dobrze

(źródło)

Ponad pięć lat temu pisałam o doskonałej książce Swietłany Aleksijewicz Czarnobylska modlitwa – zbiorze rozmów ze świadkami katastrofy, którzy opowiadali zarówno o tamtym dniu, jak i o życiu po eksplozji. Wspominałam przy tamtej okazji, że reportażystka skupiła się na ludziach i ich osobistych historiach oraz emocjach, w zasadzie pomijając sam wybuch i działania toczące się wokół elektrowni.

Miniserial Czarnobyl Craiga Mazina świetnie uzupełnia tę lukę.

W ciągu pięciu odcinków widz jest świadkiem zarówno samego wybuchu reaktora, jak i późniejszej akcji gaszenia pożaru, zabezpieczenia skażonego terenu, aż po proces osób bezpośrednio odpowiedzialnych za tragedię. Większość bohaterów, których można zobaczyć na ekranie, to postacie historyczne – za wyjątkiem Ulany Chomiuk (Emily Watson, do której mam sentyment od czasu Propozycji), której przypadek jednak twórcy sami wyjaśnili na końcu ostatniego odcinka i, jak dla mnie, jest to wyjaśnienie ze wszech miar sensowne.

Poszczególne wydarzenia, tak jak i postacie, w przeważającej większości są zgodne z historią. Serial więc można spokojnie oglądać jako uzupełnienie informacji, którymi już się dysponuje – bo podejrzewam, że w mniejszym lub większym stopniu każdy cośtam wie o czarnobylskiej katastrofie. Dla mnie na przykład okazało się zupełną nowością, że Europie groziła dużo większa tragedia, której zapobiegli trzej nurkowie w ramach samobójczej misji. Jeszcze ciekawsze jest to, że misja wcale nie okazała się samobójcza, zresztą z interesujących powodów… W ogóle obejrzenie serialu generuje dużą ciekawość. Widać to zresztą w Internecie, gdzie w ciągu ostatnich dwóch miesięcy mieliśmy wysyp artykułów dotyczących Czarnobyla. Ludzie nagle zapragnęli dowiedzieć się szczegółów – to jest bardzo fajne i myślę, że stanowi ogromną wartość serialu.

(źródło)

Abstrahując od historyczności i wartości merytorycznej, Czarnobyl jest po prostu dobrze zrobionym serialem. Ze względu na tematykę trudno oczywiście powiedzieć, żeby był „ładny”, ale kadry naprawdę budzą emocje, dość nieźle chyba pokazując skalę katastrofy (na tyle, na ile serial w ogóle może coś takiego oddać). Szczególne wrażenie zrobiły na mnie lokacje. Na plus należy policzyć, że zamiast bawić się w amerykańskie wyobrażenia o wschodniej Europie i tworzyć wnętrza w studio albo komputerowo, skorzystano z autentycznych wnętrz i plenerów na Litwie – dzięki temu polski widz może się poczuć nieomal jak u siebie.

Na całości malutkim cieniem kładzie się jak dla mnie jeden element: język angielski. Trudno było mi się tak do końca wczuć, kiedy bohaterowie mówili po angielsku. Choćby Gorbaczow (David Dencik): niby obraz jest w porządku, ale przecież wiem, że z dźwiękiem jakby coś nie trybi. Szkoda, no ale trudno oczekiwać, żeby twórcy wzięli jeszcze rosyjską obsadę.

Zresztą, prawdę mówiąc nie wiem, czy rosyjscy aktorzy w ogóle zgodziliby się wziąć udział w tej produkcji.

Okazuje się bowiem, że Rosjanie bardzo źle odebrali Czarnobyl i – uwaga – będą kręcić własną wersję. Taką prawdziwą, w której pokażą, jak agent CIA szpiegował w elektrowni. Po raz pierwszy powiedział mi o tym Ulv i byłam bardzo zadziwiona – bo dopiero co sama mówiłam, że to niesamowite: trzeba było Amerykanów, żeby nakręcili serial o bohaterstwie Rosjan! (okej, „Rosjan” mówię trochę uproszczając, bo chodzi o szeroko pojętych mieszkańców Związku Radzieckiego, także Ukraińców czy Białorusinów – nie wiem, jak ich zbiorczo nazwać…).

(źródło)

No bo ja naprawdę całość odebrałam jako bardzo wyraźny hołd i pochwałę wszystkich ludzi, którzy w jednej chwili byli w stanie rzucić wszystko i z narażeniem życia walczyć z pożarem i zabójczym promieniowaniem. Nie tylko wspomniani już nurkowie, ale strażacy, górnicy czy pielęgniarki – nikt się nie wahał. To dotyczy nie tylko tych wszystkich prostych robotników, ale i samego ministra Szczerbiny (Stellan Skarsgård), który może nie od początku jest taki świetlany, ale nie można mu zarzucić migania się od pracy, choćby to miało znacząco skrócić jego życie.

Damn, oni wszyscy zostali pokazani do tego stopnia pozytywnie, że nawet w scenie (dla mnie osobiście przerażającej i okropnej) wybijania zwierzyny na skażonych terenach, ja czułam sympatię do kolesia z karabinem.

Owszem, wskazano na błędy konstrukcyjne. I pewną powolność władz – choć to głównie na początku, bo potem nawet sam Gorbaczow zgodził się na wszystko, co proponował Legasow (Jared Harris). A także na obsesyjną chęć ukrycia własnych błędów przed światem. Choć jeśli chodzi o tę ostatnią kwestię, to mam wrażenie, że w ZSRR chcieli te błędy i niewygodną prawdę ukryć zarówno przed światem, jak i przed samymi sobą. Na przykład: po obejrzeniu całości nadal nie wiem, jakie w tym wszystkim było stanowisko Diatłowa (Paul Ritter). Kiedy podchodzili do niego pracownicy i tłumaczyli, że reaktor wybuchł – a on odpowiadał, że nie, bo to niemożliwe, bo radzieckie reaktory nie wybuchają. Wierzył w to? I później – czy wierzył, że postąpił jak należy? Czy po prostu kłamał, żeby się utrzymać na powierzchni?

Czarnobyl to świetny serial. Pogłębia wiedzę, prowokuje do podjęcia własnych poszukiwań, stawia pytania. Robi ogromne wrażenie wizualnie, a i muzykę ma niesamowicie klimatyczną. Zdecydowanie warto obejrzeć.

– We are asking for your permission to kill three men.

– Well, all victories inevitably come at a cost.