Fraa w czytelni (72) - "Ostatni władca Pierścienia"

Autor: Kirył J. Yeskov

Tytuł: Ostatni władca Pierścienia

Tytuł oryginału: Последний Кольценосец

Tłumaczenie: Ewa i Eugeniusz Dębscy

Miejsce i rok wydania: Olsztyn 2002

Wydawca: Solaris

Swego czasu byłam fanką… hmm… nie, to złe słowo. Byłam fanatyczką Władcy Pierścieni i twórczości Tolkiena w ogóle. Znałam jakieś dziwne detale z całej mitologii Ardy, przeżywałam pełne egzaltacji jaranie się przy wybranych opowieściach z Silmarillionu (później też z Księgi Zaginionych Opowieści i z Niedokończonych Opowieści), a nawet pisałam fanfica – choć był to mroczny czas sprzed internetów i nie miałam pojęcia, że to co robię, jest pisaniem fanfica. Po prostu się jarałam.

Chwała Jeżusiowi, minęło mi to jakoś mniej-więcej wraz z premierą pierwszej części adaptacji Jacksona – powoli zaczęłam oswajać się z myślą, że to tylko książki, że ktoś może mieć własną wizję przedstawionych zdarzeń, że ekranizacja nie musi być kropka w kropkę zgodna z oryginałem i tak dalej. Nie zmienia to wcale faktu, że kiedy zobaczyłam na księgarnianej półce Ostatniego władcę Pierścienia, fuknęłam tylko pogardliwie i poszłam dalej, myśląc o tym, jak to niektórzy odcinają kupony od cudzego sukcesu i talentu.

Po tamtym fanatyzmie nie został nawet ślad. Z czytanych dawno temu książek prawie nic nie pamiętam, ale za to jestem otwarta na rozmaite interpretacje i adaptacje Tolkienowskiej twórczości, dzięki czemu zresztą miałam wiele radochy pocinając sobie w gry oparte o Władcę Pierścieni – gry, które zapewne piętnaście lat temu uznałabym za bluźnierstwo. Toteż do Ostatniego władcy Pierścienia również podchodziłam bez wcześniejszych uprzedzeń. Właściwie byłam nawet ciekawa tego, co zapowiadano na okładce: „Wojny o pierścień oczami Saurona”.

Nie przypuszczałam, że twórca tej zajawki nawet nie raczył zapytać kogoś, o czym faktycznie jest ta książka – bo przecież już nawet nie wymagam, żeby sam przeczytał.

No więc ustalmy jedno: to nie jest powieść o wojnie o Pierścień. I z całą pewnością nie jest tam nic oczami Saurona. Akcja dzieje się jakiś czas po wojnie, Sauron zaś – co jest logicznym następstwem – od dawna nie żyje. Czytelnik dostaje opowieść o jakichś zupełnie nieznanych koleżkach, którzy – a to nowość! – muszą zniszczyć w ogniu Orodruiny przepotężny artefakt. Tak dla odmiany. Orodruina lekiem na całe zło.

Ale ja wrócę jeszcze do tych szczątków wojny o Pierścień, które się przewijają tu i ówdzie we wspominkach: nie ukrywam, że to była pierwsza rzecz, która mnie straszliwie rozczarowała, kiedy czytałam Ostatniego władcę Pierścienia. Liczyłam na to, że autor pokaże mi te wydarzenia, które znam z Władcy…, tylko poda odmienną ich interpretację wynikającą z odmiennej perspektywy, wskazując na to, że w swoich oczach Sauron i Saruman postępowali słusznie, a Gandalf i reszta opacznie wszystko zrozumieli. Tymczasem Yeskov poszedł po linii najmniejszego oporu, najzwyczajniej w świecie… pokazując zupełnie inne wydarzenia. To jest Władca Pierścieni: historia prawdziwa. Tak, cholerna „historia prawdziwa”, tak samo marna, jak zawsze wszystkie „historie prawdziwe”, szczególnie kiedy są „prawdziwymi” wersjami opowieści z definicji zmyślonych. Punkt widzenia nie miał tu żadnego znaczenia, bo przecież zmienione były fakty nijak z interesem Mordoru niezwiązane, jak na przykład relacje między Aragornem i Arweną czy Aragornem i Eowiną. Z tym zresztą wiąże się drugie rozczarowanie: kreacja bohaterów, która była po prostu tandetna. Im bardziej u Tolkiena ktoś był dobry, tym bardziej tutaj był zły – i na odwrót. A żeby czytelnik nie miał żadnych wątpliwości co do tego, że postacie negatywne są na pewno negatywne, w razie gdyby komuś nie wystarczyło klasyczne pogardliwe wykrzywienie warg, postacie te zostały bardzo starannie skompromitowane z każdej strony (na przykład dowiadujemy się, że Aragorn jest marnym kochankiem – z całą pewnością wojna o Pierścień oczami Saurona nie mogłaby się obejść bez tej informacji; Sauron po prostu patrzy na Aragorna i myśli „wszystkie orgazmy udawałem”), wszystko co związane z pozytywnymi postaciami zaś jest opatrzone dookreśleniami typu „mistrzowsko” czy „szlachetny”. Prawdę mówiąc, jeśli tym złym w ogóle w bitwie coś się udaje, to tylko dlatego, że albo mają szczęście, albo miażdżącą przewagę liczebną (a jak już o bitwie wspominam, to motywacyjna mowa Eomera jest najbardziej żałosną brednią, jaką kiedykolwiek czytałam).

Oprócz nachalnie odwrotnego podziału na dobrych i złych, a także mylącej, bo zupełnie niezwiązanej z okładkowym opisem fabuły, książka ma też inne mankamenty. Mam tu na myśli sam styl… cóż, autora albo tłumacza. Nie wiem, czyjej zasługi było tu więcej.

Po pierwsze więc, powieść buja się od rzygliwego patosu do nużących wtrętów jakby wprost z podręcznika i nazad. Jedno i drugie generalnie nudzi, a jak w międzyczasie trafi się trochę sensownej treści, to zostaje ona zarżnięta pozostałymi elementami: nadużywaniem cudzysłowów (serio, były fragmenty, w których myślałam, że zdanie bez cudzysłowu jest zdaniem zmarnowanym – a może jednak, zamiast pakować połowę tekstu w cudzysłowy, wypadałoby wzbogacić słownictwo czy coś…?), zbyt łopatologicznym objaśnianiem, co się właśnie stało (i to w najgorszym stylu, czyli: jeden bohater mówi do drugiego bohatera coś, o czym obaj doskonale wiedzą, ale być może nie wie o tym czytelnik, więc trzeba mu to niby subtelnie przekazać… blargh) no i… cóż, nie ukrywam, że to był moment, przy którym moja cierpliwość została wystawiona na ciężką próbę: autorską samojebką. Nic nie poradzę, inaczej tego określić nie umiem. Siedzi sobie bohater, opisuje scenę, której właśnie jesteśmy świadkiem, po czym podsumowuje ją, że ho ho ho, koleś, który coś takiego by wymyślił, to musi mieć nie lada wyobraźnię i wogle.

Klimatu w tym nie ma za grosz, za to mamy takie kwiatki jak użycie słowa „Blitzkrieg” w odniesieniu do wojennych poczynań Zachodu. Blitzkrieg! Kuźwa!

Na koniec jeszcze zostaniemy poczęstowani śmiertelnie nudnym i, prawdę mówiąc, do niczego niepotrzebnym epilogiem.

Żeby nie było: większa część powieści to coś w rodzaju historii szpiegowskiej i jeśli kogoś jara orientowanie się między fefnastoma siatkami wywiadowczymi i odróżnianie Tajnej Służby od Tajnego Wywiadu, od Frontu Wyzwolenia Jerozolimy, to być może mu się to spodoba. Akurat nie są to moje klimaty, więc cała ta intryga kompletnie po mnie spływała. Zresztą, zgodzę się tu z recenzją, wyhaczoną dziś rano na Tawernie RPG:

„Sama intryga w powieści nie jest jednak taka mierna. Często dochodziłem do wniosku, że gdyby przenieść ją do jakiegoś autorskiego świata, to wszystko byłoby lepsze: lepiej by się czytało i ocena byłaby wyższa.”

Mam to samo wrażenie – podpinanie tego do Tolkienowskiego uniwersum było do niczego niepotrzebne.

Nie przeczę, że udało mi się w całej tej powieści znaleźć jedną postać, którą lubiłam. Ichneumon był stosownie lojalny, inteligentny, niebezpieczny i martwy, żebym z nim sympatyzowała. Tyle tylko, że tak jakby powieść nie była o nim. Niestety, główni bohaterowie byli mi tak bardzo obojętni, jak tylko się dało.

Ogólnie ujmę to tak: czytałam o kilka nieb lepsze amatorskie powieści pisane w miesiąc. Spójniejsze fabularnie, z bardziej dopracowanymi bohaterami i lepszym językiem. Ta książka jest po prostu słaba. Gdyby była w jakimś oryginalnym settingu byłaby nieco lepsza, ale wciąż słaba. A tak… jest bardzo słaba. Jest zwyczajnie słabym, takim dość typowo blogaskowym fanfikiem. Kompletnie niewartym uwagi i na bogów: nie mam pojęcia, dlaczego wydanym. A jak ktoś nie wierzy w blogaskowość tekstu, niech przemyśli zamknięcie powieści: "Jednym słowem, bracia, żyjmy w przyjaźni. Co w danym przypadku oznacza: nie podoba ci się? Nie słuchaj, a w opowieści nie przeszkadzaj" - czyli ni mniej ni więcej, mamy klasyczne "Jak ci się nie podoba, to nie musisz tu wchodzić!!!11oneone1!!jeden!1" - hell yeah! Autor na sam koniec tupnął nóżką i fochnął się na jakikolwiek przejaw krytyki!

  

My jesteśmy odwróceni do przeszłości, ludzie do przyszłości. Ty wybrałeś kiedyś magię i dlatego nigdy nie przekroczysz granicy wykreślonej przez Valarów, podczas gdy u nich, w nauce, wzrost wiedzy – a w następstwie tego i mocy – jest zaiste nieograniczony. Pożera cię najgorszy rodzaj zawiści – zawiść rzemieślnika do artysty… Cóż, jest to naprawdę ważki powód do zabójstwa. Nie ty pierwszy i nie ostatni.