ZaFraapowana filmami (95) - "Star Trek: The Voyage Home"

Właściwie pełnometrażowe Star Treki są dość niezwykłe. Nieważne, czy się je ogląda po raz pierwszy, czy czwarty, wciąż wywołują takie same emocje. Jeśli jakiś przy pierwszym oglądaniu był głupi i nieciekawy, tak już zostanie – ale jeśli któryś bawił, będzie bawił już po wsze czasy. Najlepszym tego przykładem jest właśnie czwarty z filmów, The Voyage Home. Mimo dość smutnego wstępu (dedykacja dla ofiar katastrofy Challengera – o tym zresztą później jeszcze wspomnę), jest to zasadniczo lekka komedyjka z dość łopatologicznym, ekologicznym przesłaniem.

SPOILERY

W przeciwieństwie do poprzednich filmów, tutaj właściwie nie ma jakiegoś konkretnego antagonisty – to znaczy owszem, jest tajemnicza sonda, ale nie da się raczej jej rozpatrywać jako przeciwnika – to raczej tylko pretekst do kolejnej przygody, w dodatku wszyscy zakładają, że w żadnym razie nie ma złych zamiarów. Co więc jest zagrożeniem, z którym będzie walczyć dzielna załoga już-nie-Enterprise? No cóż: czas, ludzkość… coś by się znalazło. Tyle tylko, że ten film nie polega na konflikcie. Jak wspomniałam, chodzi chyba głównie o przesłanie, którym jest to nieszczęsne ratowanie wielorybów – zresztą, zapewne nie tylko wielorybów, ale i w ogóle uświadomienie ludziom, że powinni przestać demolować świat, który ich otacza, bo to się na nich kiedyś zemści. Ok., nie jest to ani zbyt subtelne, ani zbyt nowatorskie – niemniej nie bolało. Głównie ze względu  na całą otoczkę.

kady z filmu

Oto bowiem mamy dzielną załogę już-nie-Enterprise, która przenosi się w czasie, by złapać dwa humbaki i przenieść je do siebie, do XXIII wieku, gdzie usiłuje się z nimi porozumieć sonda. Już na tym etapie miałam sporo pytań: po pierwsze, jak to możliwe, że najtęższe umysły Federacji analizowały sygnał sondy i nic z tego nie wychodziło, a Spock i Kirk podrapali się w głowy przez paręnaście sekund i z pomocą Uhury od razu rozkminili, o co chodzi? Ja tego po prostu nie kupuję. Rozumiem, że Spock szybciej kojarzy fakty i szybciej myśli od ludzi, ale przecież na Ziemi nie siedzą tylko ludzkie półgłówki – wszak siedzi tam nie byle kto, a Sarek (Mark Lenard)! Dlaczego Sarek nie wymyślił tego z przepuszczeniem sygnału przez wodę? C’mon, nie róbcie z Sareka kretyna – jest wolkańską szychą, ambasadorem, powinien umieć samodzielnie myśleć. A Kirk nigdy nie był tytanem intelektu, więc tutaj nie ma o czym mówić – jego atutem jest pomysłowość, która byłaby niewiele warta bez podkładki z teorii Spocka. Toteż kompletnie nie kupuję tego, że na Ziemi nie mogli się połapać co i jak, a na pokładzie Bird of Prey – zajęło im to dosłownie jedną chwilkę.

Pytanie drugie: skąd Federacja miała nagranie wybuchającego Enterprise, które Klingoni prezentowali na radzie? I to widok zarówno z mostka jak i w ogóle z zewnątrz. Owszem, to jest absurd, który przewijał się od samych początków serialu, potem przez filmy (nagranie z monitoringu, na którym widać, jak Spock przekazuje swoją katrę McCoyowi), ale ten akurat przypadek jest jednym z bardziej spektakularnych.

kadr z filmu (kwintesencja lat '80.)

Pytanie trzecie: dlaczego sonda odsysała wodę z oceanów? I w ogóle o co chodziło z całymi tymi zaburzeniami pogody? Chciała się porozumieć z humbakami, w porządku, ale nawet gdyby one dalej żyły, osuszanie ich naturalnego środowiska wydaje mi się mocno głupie. I jak to właściwie działało? Czy gdyby ludzie przepuścili później śpiew humbaków przez odpowiednie filtry, żeby brzmiało tak jak sygnał z sondy, działałoby to tak samo? O tyle mnie to interesuje, że być może ludzkość otarła się o stworzenie niesamowicie skutecznej i w sumie dość taniej broni.

Pytanie kolejne: co z Klingonami? Po co właściwie był ten początek, z tą dramatyczną zapowiedzią, że nie będzie pokoju, dopóki Kirk żyje? Znaczy nie przeczę, że ogólnie ten wątek mógłby być ciekawy… gdyby w ogóle istniał. A tymczasem nijak nie został pociągnięty, a szkoda. Gdyby tak wrzucić klingońską pogoń w XX wiek… cóż, mogłoby być ciekawie.

No i w końcu wątpliwość ostatnia: całe te podróże w czasie. Powtórzę już to, co chyba już kiedyś pisałam: czy te podróże w czasie nie są za proste? No bo… wystarczy się rozpędzić, wlecieć w Słońce i wyhamować – i zawsze działa! Widz kompletnie nie czuje, że to coś wyjątkowego czy niebezpiecznego. No dobra, trzeba się rozpędzić dość mocno – ale no… naprawdę to wszystko? Podróż w czasie nie powinna być czymś w rodzaju kosmicznego splunięcia – powinna być spektakularna, wyjątkowa, niebezpieczna! To znaczy – w tym uniwersum, w którym przecież (teoretycznie) ludzkość opanowała loty w przestrzeni, ale nie w czasie.

kadr z filmu (czyli Scotty kontra technologia
dwudziestego wieku)

Po całym tym dość niezręcznym początku następuje wreszcie to, co najmodniejsze w całym filmie: pobyt Kirka i jego załogi w San Fransisco w XX wieku, konkretnie – w 1986 roku. Myślę, że tutaj twórcy filmu wyłuskali tyle, ile się dało. Pomijając ten dziwny park, w którym nikt nie spacerował i mimo pięknej pogody nikt się nie rozbił o zamaskowany Bird of Prey, wyszło im to bardzo zgrabnie. Przede wszystkim: pięknie wykorzystana historia. To znaczy ej: zimna wojna w rozkwicie, a oni wypuszczają Rosjanina, żeby chodził po ulicy i szukał „niuklear łesel”. Nie mogłam nie płakać przy tym ze śmiechu. Zresztą w ogóle wątek Czechowa jest jednym z najfajniejszych w filmie: zarówno początkowe poszukiwania okrętu atomowego z Uhurą, jak i późniejsza spektakularna ucieczka. Muszę powiedzieć, że dla samego Czechowa mogłabym ten film oglądać w kółko. Kolejnym wątkiem, który mnie spłakał, był profesor Scott z Edynburga, który przebył miliony mil, żeby zwiedzić fabrykę. Zresztą, w tym wątku pojawiło się coś, co mnie bardzo pozytywnie zaskoczyło: wszyscy znamy pewnie historie o podróżach w czasie, gdzie jako główne zagrożenie jest zawsze stawiane zmienianie przeszłości. Wiecie, paradoks zabicia własnego dziadka, spotykania samego siebie i takie tam. Tymczasem tutaj wszystkie te rzeczy po prostu… no cóż, może nie tak do końca zignorowano, bo McCoy wyraził wątpliwość dotyczącą uczenia dwudziestowiecznego facecika wytwarzania przezroczystego aluminium – ale z całą pewnością zbagatelizowano. Odpowiedź Scotty’ego jest tyleż olewcza co cwana. No bo tak naprawdę… a może to wszystko jest już wpisane w historię? To trochę jak w Efekcie motyla: niby są przenosiny w czasie, niby jest wpływanie na przyszłość, ale wszystkie te wycieczki były już wpisane w życie „podróżnika”. A jak już wspomniałam o Scottym, to nie mogę przemilczeć jednego ciekawego elementu filmu: odniosłam wrażenie, że Scotty był do Enterprise bardziej przywiązany od Kirka. Jakby… Kirk dowodził, owszem. Ale to Scotty znał ten statek od podszewki, łapał się w każdym kabelku i to tak naprawdę on był najbardziej zżyty z Enterprise. Stąd zresztą jego hejt w kierunku Excelsiora. Hejt, któremu w pełni kibicuję. Kirk nie przejawiał takich emocji, co właściwie jest dość dziwne w świetle serialu.

kadr z filmu (jak na dryfujący, rozpędzony
statek, to Bird of Prey bardzo zgrabnie przeleciał
pod mostem)

No i Gillian (Catherine Hicks): to naprawdę fajna postać. Samodzielna, zdeterminowana, jedna z nielicznych samic, które nie lecą na Kirka… to znaczy tak trochę lecą, ale ostatecznie przecież nie mamy żadnego wątku romantycznego. Grunt, że to kobieta, która ma jakieś swoje priorytety i zgodnie z nimi  postępuje, nie pozostając bierną damą w opresji, którą w kłopotliwym momencie będzie można po prostu odsunąć ze sceny. Szczerze żałuję, że jej rola kończy się na tym filmie, bo byłaby ciekawym dodatkiem do innych produkcji. Łączyłaby mentalność pokojowo nastawionych, rozwiniętych ludzi XXIII w. i porywczych, nielogicznych dziwaków z dzikiego XX w. – wydaje mi się, że tego typu postaci w Star Treku nie ma zbyt wiele (choć nie ręczę, bo moja znajomość serii póki co jest jeszcze bardzo daleka od całościowej).

A największą zaletą filmu jest, jak dla mnie, w ogóle zwrócenie większej uwagi na całą załogę. To nie jest, tak jak w poprzedniej części, opowieść o Kirku i Spocku, tylko o całej ekipie. Każdy ma swój wątek, każdy ma pamiętne momenty. Tu już nie odczuwam takiego zniesmaczenia na widok traktowania McCoya, bo McCoy też ma swoje pięć minut – w dodatku bardzo sensowne, bo wykazuje się jako lekarz. Czyli wreszcie ktoś sobie przypomniał, że ten facet nie jest tylko zrzędliwym cieniem Kirka, ale ma jakieś umiejętności. I za to ogromny plus dla The Voyage Home.

kadr z filmu (ponowna łza dla cieniów,
ale tym razem z radości)

Jasne, pobyt Kirka i załogi w XX w. nie jest idealny. Oprócz wspomnianej kwestii dziwnie opustoszałego parku, jest jeszcze sprawa Spocka – no bo serio? Nikt, zupełnie nikt nie zdziwił się, że po mieście popitala facet w szlafroku z opaską z froty? Ja rozumiem, że to lata osiemdziesiąte, ale chyba nawet wtedy to mogło być dla kogoś trochę… ekstrawaganckie? Tymczasem Spock nie wzbudza żadnego zainteresowania. Jego kamuflaż jest po prostu perfekcyjny. Trochę to… głupie?

W ogóle zastanawia mnie też kwestia wypuszczania wielorybów na wolność: nie jest żadną tajemnicą, że zwierzę wychowane w niewoli nie przetrwa na wolności. Dlatego zawsze jest tyle zachodu z wypuszczaniem zwierząt, przechodzą długie okresy adaptacji w przestronnych rezerwatach i tak dalej. Wiem, że w przypadku wieloryba trudno o taki rezerwat – ale mam wątpliwości, czy ktokolwiek myślący zdecydowałby się na wypuszczenie tych nieszczęsnych humbaków ot tak, do oceanu. Tym bardziej, że doktor Taylor przecież czarno na białym mówi, że żaden z wypuszczonych wielorybów jeszcze nie przetrwał. Małpa by się nauczyła, że to jednak słaba metoda i trzeba by ją zmienić.

kadr z filmu (i jeszcze raz Czechow,
bo nie mogłam się oprzeć...)

A teraz, w świetle tego wszystkiego, wrócę jeszcze na moment do początku: czyli do dedykacji. Dedykacja może zniesmaczać – to znaczy tak mi uświadomiono, bo prawdę mówiąc, sama wcale tak na to nie patrzyłam. Dopiero hevs zwróciła mi uwagę na to, że jakkolwiek sama dedykacja nie jest niczym zdrożnym, to dorzucanie jej do komedii jest nieco niestosowne. Bo jakby nie patrzeć, śmierć siedmiu osób w katastrofie wahadłowca z żadnej strony zabawna nie jest. Nie ukrywam, że jeśli tak na to spojrzeć, trudno się nie zgodzić. Mimo wszystko pozwolę sobie mieć tutaj odmienne zdanie – bo ja w swojej naiwności nie wątpię, że umieszczenie przed filmem tej dedykacji było szczere i że intencje były jak najlepsze. Tak po prostu.

Słowem, film jest naprawdę fajny, zabawny i przyjemny, a ten cały ekologiczny morał – cóż, po prostu sobie jest, ale nie boli. No bo komu przeszkadzałyby humbaki, kiedy można podziwiać Czechowa szukającego atomowego łesela? No i muszę przyznać, że końcowa scena, gdzie cała załoga staje przed obliczem rady i czeka na wyrok, wywołała we mnie refleksję typu: „hah, na pewno za młodu nie wiedzieli, że los ich ciepnie w taką sytuację”. Jakoś tak po prostu przypomniałam sobie tych bohaterów z początków serialu i poczułam, jak fajnie to się komponuje z filmami. Wtedy sobie po prostu latali z kolejnymi misjami, przytrafiały im się dziwne rzeczy, ale byli zawsze wiernymi poddanymi Federacji i nie mieli zbyt wielu dylematów moralnych (chyba że napotykali dziwne formy życia w kosmosie). Czy ktokolwiek z nich mógł przewidzieć tę sytuację? Pewnie nie. I ta myśl, że życie pokazało im, że na stare lata wciąż jeszcze niczego są w stanie przewidzieć, jest dla mnie w jakiś sposób fajna i budująca.

Jak zwykle: screenów miałam więcej, ale się nie zmieściły.

– Lubicie włoską kuchnię?

– Nie.

– Tak.

– Nie.

– Tak.

– Nie.

– Tak. Uwielbiam włoską kuchnię. I ty też.

– …tak.