Fraa w czytelni (87) - "Wyprawa do wnętrza Ziemi"

Autor: Juliusz Verne

Tytuł: Wyprawa do wnętrza Ziemi

Tytuł oryginału: Voyage au centre de la Terre

Tłumaczenie: Ludmiła Duninowska

Miejsce i rok wydania: Poznań 1990

Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie

Czyli ciąg dalszy nadrabiania Verne’owych zaległości. I zarazem, co tu kryć, ogromna ulga i oddech po bodaj miesięcznym brnięciu przez Czerwonego Marsa.

Wyprawa… mnie zaskoczyła. Przede wszystkim, w ogóle nie spodziewałam się, że powieść ta będzie obfitować w tyle humoru. To znaczy nie jest to jakaś szalona komedia, oczywiście, niemniej rozczulała mnie dość często pojawiająca się ironia narratora, a także jego skłonność do histerii. W ogóle myślę, że tak bardzo kontrastujące ze sobą, wyraziste postacie same w sobie dały efekt z lekka komiczny – podkreślam jednak, że „z lekka” – to nie jest walący po oczach, nachalny Element Komiczny. Po prostu Aksel, profesor Lidenbrock i Hans stworzyli niesamowite, wybuchowe i nadzwyczaj skuteczne trio, którego nie sposób nie polubić.

Od pierwszych zdań rzuca się w oczy przede wszystkim profesor: genialny choleryk z ciężkim ADHD, który nie potrafi wymawiać co dłuższych słów. Żyjący w swoim pokręconym świecie kamieni. Chciałoby się rzec: ideał szalonego naukowca. Jego praca jest jego obsesją, a zdenerwowany potrafi być zupełnie nieprzewidywalny. I jest wujem niejakiego Aksela – narratora. Narratora, który nie do końca odziedziczył ten charakter, więc wszystkie narowy profesora budzą jego szczerą obawę i – zazwyczaj – niechęć. Ponieważ czytelnik poznaje opowieść z jego punktu widzenia, łatwo się domyślić, że wątpliwości Aksela odnośnie kolejnych pomysłów Lidebrocka będą zajmowały całkiem dużo miejsca w narracji. Jednocześnie Aksel ma… cóż, dość specyficzny styl opowiadania („Dom był jego niepodzielną własnością wraz ze wszystkim, co zawierał. Zawierał zaś przede wszystkim chrześniaczkę profesora, młodziutką siedemnastoletnią Gretę (…)”).

O ile jednak profesor sam w sobie jest fascynującą jednostką, o tyle bez niego – i bez Hansa – Aksel byłby… cóż, irytującym, młodym panikarzem. Wciąż się zastanawiam, czy ten jego mocno pierdołowaty charakter jest celowo aż tak wyraźny, czy wyszło przypadkiem. Przyznam, że w przypadek trudno mi uwierzyć na przykład po rozmowie Aksela z Gretą, kiedy to Aksel usiłował wzbudzić litość swoim żałosnym wyglądem, ale niestety, bez powodzenia, bo – jak się okazało – nie wyglądał aż tak żałośnie, jak by chciał. Takich scen chyba nie pisze się przypadkiem. Aksel to cykor, histeryk i hipochondryk – po prostu taki typ bohatera jakoś mi nie pasuje do tego, co do tej pory czytałam u Verne’a. Inna sprawa, że przecież nie czytałam tego dużo, w przeciwnym razie może tak by mnie to nie zaskoczyło. Po prostu jestem przyzwyczajona do tego, że u autora 20 000 mil podmorskiej żeglugi bohaterowie są bardziej… cóż, bohaterscy. Każdy na swój sposób, ma się rozumieć, ale jednak są nośnikami raczej pozytywnych cech.

Tak czy owak, z dwójką ekscentrycznych Niemców doskonale kontrastuje Hans. Hans, bez którego zginęliby marnie, a który w całej powieści wypowiada może z dziesięć słów. Bo Hans jest Islandczykiem i ma wszystko w dupie. Robi, co do niego należy i co tydzień upomina się o swoje trzy riksdalery.

Ale Verne’a raczej nie czytam dla bohaterów – owszem, bywają fajni, ale to, za co lubię tego autora, to… cóż, fantastyka naukowa. Jakkolwiek głupio by to brzmiało, Verne uczy i bawi. Dla takiego naukowego laika jak ja, wtręty o działaniu fal dźwiękowych, prądu i inne tego typu są naprawdę ciekawe. Serio – czytam Verne’a i czuję się mądrzejsza, ot co. Począwszy od tego, że góglam pojawiające się nazwiska (dzięki czemu trafiam na różne ciekawe artykuły), a kończąc na tym, że – nie rozumiejąc za bardzo słowa – sięgam po oryginał. W wyniku takiej ostatniej akcji zresztą zastanawiam się, dlaczego tłumaczka zapodała w polskim wydaniu Wyprawy… jakieś przedniki i skośniki, zamiast normalnego foka, bezanu i marsla. Z drugiej strony, tłumaczenie ma swoje lata – może kiedyś były w użyciu i takie określenia? Niemniej moje internety nic na ten temat nie wiedziały.

SPOILER ALERT.

Natomiast właśnie jeśli idzie o fabułę, to dużym zaskoczeniem dla mnie była… cóż, sama wyprawa. Ja naprawdę byłam święcie przekonana, że bohaterowie dotrą do wnętrza Ziemi. Skoro już wciągnięto mnie – czytelnika – w tę grę, skoro już zgodziłam się na odrzucenie teorii o rozpalonym, płynnym jądrze planety, to sądziłam, że doprowadzimy sprawę do końca. Tymczasem tak naprawdę mamy spacer w głąb wulkanu i wyplucie przez inny wulkan. Choć, nie przeczę, prehistoryczna kraina pod skorupą była bardzo fajna. Po prostu jakoś myślałam, że tego będzie więcej i bardziej.

Wyprawie…, takie mam wrażenie, brakuje rozmachu i rozwinięcia. Co nie zmienia faktu, że to lekka, zabawna i ciekawa powieść, z którą warto się zaprzyjaźnić – w sam raz na wakacje.

– W drogę! – rzucił hasło wuj.

Każdy wziął swój pakunek, a Hans podjął się popychać przed sobą tłumok z linami i odzieżą; wkroczyliśmy gęsiego do chodnika – ja zamykałem pochód.

Nim pogrążyliśmy się w mrocznym korytarzu, podniosłem głowę i po raz ostatni, przez olbrzymi komin, ujrzałem niebo Islandii, którego nie miałem już nigdy zobaczyć.