Fraa w czytelni (50) - "Bracia Sisters"

Autor: Patrick DeWitt

Tytuł: Bracia Sisters

Tytuł oryginału: The Sisters Brothers

Tłumaczenie: Paweł Schreiber

Miejsce i rok wydania: Wołowiec 2013

Wydawca: Czarne

Lubię wydawnictwo Czarne. Z jego serii „Reportaż” chciałabym wykupić jakąś jedną trzecią książek, jeśli nie połowę. A tu jeszcze western i fajny tytuł. I fantastyczna okładka (tak – okładka to była miłość od pierwszego wejrzenia). Tu nie było miejsca na pomyłkę.

Stany Zjednoczone, 1851 rok. Słynni bracia, Eli i Charlie Sisters, dostają od szefa, niejakiego Komandora, kolejną robotę – nic specjalnego: zabić jakiegoś złodzieja. Muszą więc odbyć podróż z Oregonu do Kaliforni, gdzie ukrywa się ich ofiara. Po drodze spotkają mnóstwo mniej lub bardziej pokręconych ludzi, a o wszystkim opowie czytelnikowi młodszy z braci, Eli.

Przyznam, że właśnie do tej jego narracji na początku nie mogłam się przyzwyczaić. Eli bardzo subiektywnie wybiera sobie, o czym powie, a co pominie. Rzeczy, które uznaje za ważne, tak naprawdę bywają nic nieznaczącymi detalami, są jak porozwieszane na wszystkich ścianach dziesiątki strzelb, z których nikt nigdy nie wystrzeli. Często za to brakuje podstaw – ot, przykład: dopiero po kilkudziesięciu stronach zorientowałam się, że czas akcji to zima. W pierwszej chwili miałam wizualizację stereotypowego Dzikiego Zachodu (piach, sucha trawa, turlające się tumbleweeds), a że narrator tego nie weryfikował, to tak sobie tkwiłam w błędzie. O tym, kiedy się dowiedziałam o zaroście głównego bohatera, to w ogóle nie będę mówić. Jeśli chodzi o wyobrażenie sobie braci Sisters, to tak naprawdę wiadomo tylko jedno: Eli to ten grubszy.

To totalne wykastrowanie powieści z opisów trochę mnie gryzło. Nadal mam pewien żal, ale w międzyczasie zrozumiałam. To po prostu pasowało do narracji. Zdziwiłabym się, gdyby Eli Sisters nagle zaczął sadzić malownicze opisy mijanych miasteczek. Przecież on nie jest przewodnikiem turystycznym, tylko zabijaką, który opowiada o przygodzie jego i jego brata.

Jednocześnie ta narracja jest jednym z fajniejszych, bardziej oryginalnych elementów powieści. Czytelnik nie obserwuje wszystkiego z boku, tylko przeżywa wszystko razem z braćmi. Poznaje ich myśli, relacje i charaktery w sposób najbardziej bezpośredni, jak tylko się da.

W recenzjach czytałam, że braci Sisters, choć to zabójcy, nie sposób nie polubić. Cóż, nie ujmowałabym tego w ten sposób. To nie tak, że ich polubiłam. Ale przez tę bezpośredniość po prostu, chcąc nie chcąc, zaangażowałam się w ich losy. Bohaterowie stali mi się bliscy na podobnej zasadzie co przysłowiowa rodzina, której się nie wybiera. Tutaj czytelnik też nie bardzo ma wybór.

Żeby sobie powiedzieć, czy lubię braci Sisters czy nie, musiałabym tak naprawdę najpierw odpowiedzieć na pytanie, jacy oni są. A tego wciąż nie wiem. Na pierwszy rzut oka sprawa wydaje się banalna: Eli, ten młodszy i grubszy, to jednocześnie taki poczciwiec, któremu przykro zabijać, który chce znaleźć sobie żonę i założyć sklep. Charlie za to, to ten zły, czarna owca – samolub, chciwiec i okrutnik. Tyle tylko, że wcale nie. Eli to dokładnie taki sam samolub co starszy brat – nie kocha, po prostu uwielbia być kochanym, adorowanym i pod czyjąś opieką. Przy zabijaniu czasem mu smutno, a czasem nie, wszystko zależy od okoliczności. Nie przeszkadza mu to jednak rzucić kamieniem w przechodnia bez żadnego powodu. Charlie z kolei jest co prawda okropnie humorzasty, ale kiedy nie jest akurat zły, to potrafi zachować się w porządku. Bywa miły, nie chce zranić brata, a i po zabójstwie bywa przygnębiony. Pojawia się pytanie, na ile ocena braci jest uzależniona od tego, że tylko jeden z nich jest narratorem. Przecież czytelnik nie zna myśli Charliego. A może starszy Sisters też ma mnóstwo przemyśleń, które mogłyby postawić go w zupełnie innym świetle? Mogę powiedzieć tylko tyle, że ostateczna przemiana Charliego mnie przygnębiła. I sprawiła, że zaczęłam się zastanawiać, czy wszystkie wcześniejsze działania i słowa nie były tylko grą pozorów.

Trochę łatwiej jest z pozostałymi postaciami, które pojawiają się w powieści. Oczywiście, też nie mamy ich pełnego obrazu, ale na przykład takiego Morrisa czytelnik poznaje z czterech punktów widzenia (wypowiadają się o nim przecież obaj bracia i Warm, jest też perspektywa samego Morrisa), toteż można sobie coś z tego sklecić. Warm podobnie – przejmuje na jakiś czas narrację, w dodatku sporo się o nim rozmawia.

Zresztą, ci dwaj to w ogóle ciekawe typy: w moim odczuciu najbardziej pozytywni bohaterowie w całej powieści, można powiedzieć, że tak naprawdę obaj to bardzo poczciwi ludzie. A jednak to właśnie oni najlepiej wpasowują się w stereotypową, umoralniającą przypowieść o chciwości: gorączka złota, rzeka, konsekwencje – wszystko by się zgadzało. Tyle tylko, że wcale nie. Diabeł tkwi w szczegółach, które sprawiają, że nie można wskazać na Warma i Morrisa jako na tych dwóch, których zgubiła żądza złota.

Jeszcze raz odniosę się do recenzji, na które trafiłam w Internetach. Chodzi mi tu o zagadnienie humoru w Braciach Sisters. Dużo widziałam wzmianek, że powieść jest przepełniona subtelnym i nieraz gorzkim, ale jednak humorem. Że właściwie na każdej stronie będę z czegoś rechotać. Nie ukrywam, że zaczynając lekturę spodziewałam się przez to czegoś innego.

Owszem, jest humor. Zaśmiałam się chyba trzy czy cztery razy, raczej pod koniec książki. Głównie jednak Bracia Sisters to powieść smutna, przygnębiająca i okrutna, choć nade wszystko – szalenie wciągająca. Nieprzewidywalność bohaterów sprawia, że czytelnik nigdy nie może zgadnąć, co się stanie na następnej stronie. Fakt faktem, z całości wyłania się obraz bardzo niegościnnego, doprowadzającego ludzi do szaleństwa Dzikiego Zachodu wraz z całą jego gorączką złota, a także obraz człowieka – samotnego, obłąkanego w ten czy inny sposób, bezbronnego w decydujących momentach.

Choć nie gwałci mózgu i można się po niej niemal natychmiast zabrać za kolejną, Bracia Sisters to powieść, którą warto przeczytać. Zresztą, czyta się ją błyskawicznie. 8/10.

  

Charlie wsiadł na Chyżego i ruszyliśmy, kierując się w stronę Świńskiego Króla. W Oregon City nie było nas tylko dwa miesiące, ale przy głównej ulicy naliczyłem pięć nowych sklepów, a każdy z nich prosperował na oko dobrze.

– Przedsiębiorczy ludek – powiedziałem do Charliego, jednak on nie zareagował. Usiedliśmy przy stole na tyłach Króla. Barman przyniósł nam jak zwykle butelkę i dwie szklanki. Charlie nalał mi brandy, a zazwyczaj każdy z nas nalewa sobie sam, więc kiedy zaczął mówić, byłem już gotowy na złe nowiny:

– Tym razem mam być kierownikiem, Eli.

– Kto tak mówi?

– Komandor.

Łyknąłem brandy.

– Co to znaczy?

– To znaczy, że ja rządzę.

– A pieniądze?

– Więcej dla mnie.

– Pytam o swoje pieniądze. Tak jak wcześniej?

– Mniej dla ciebie.

– Nie widzę w tym sensu.

– Komandor mówi, że gdyby przy ostatniej robocie był jakiś kierownik, to nie byłoby takich kłopotów.

– To bez sensu.

– A właśnie, że z sensem.

Nalał mi jeszcze jednego i wypiłem. Powiedziałem i do siebie, i do Charliego:

– Jeśli chce sobie płacić za kierownika, to proszę bardzo. Ale zabieranie temu, co stoi niżej, to zły interes. Jak dla niego pracowałem, zrobili mi dziurę w nodze i koń mi się spalił.

– Mnie też się spalił. On załatwił nam nowe konie.

– To zły interes. Przestań mi dolewać, nie jestem kaleką.