"Duma i uprzedzenie", czyli o mylnych pierwszych wrażeniach

Autor: Jane Austen

Tytuł: Duma i uprzedzenie

Tytuł oryginału: Pride and Prejudice

Tłumaczenie: Anna Przedpełska-Trzeciakowska

Miejsce i rok wydania: Warszawa 2008

Wydawca: Świat Książki

Od wielu tygodni zbieram się do napisania zaległych notek. Mam ich w głowie mnóstwo i istnieje całkiem spore prawdopodobieństwo, że wkrótce pozapominam, o co mi w ogóle chodziło, zamiast faktycznie cokolwiek napisać. Próbuję jednak przełamać tę złą passę – delikatnie i powoli, czymś niezbyt wymagającym: czyli właśnie Dumą i uprzedzeniem Jane Austen. Dla uczciwości napiszę, że będą spoilery, choć nie umiem sobie wyobrazić zaspoilowania komuś tego tytułu…

Po książkę sięgnęłam właściwie przypadkiem – ot, akurat znalazła się w domu, a ja skończyłam inne lektury, no to sięgnęłam sobie, bo co tak ma leżeć i się kurzyć. Okazało się to bardzo trafioną decyzją. Duma i uprzedzenie to powieść, która podpasowała mi pod bardzo wieloma względami, z których część zresztą jest może mało chwalebna, niemniej chyba nie ma sensu udawać.

Powieść Jane Austen czyta się szybko. Szybko nawet w moim przypadku – i przypomnę w tym miejscu, że jestem osobą, która ostatnimi czasy potrafi niezbyt obszerne książki czytać po pół roku. Bo trzy strony i zasypiam. Bo nie mam czasu. Bo nigdy nie pamiętam o spakowaniu sobie książki na drogę do pracy. Dumę i uprzedzenie tymczasem łyknęłam w coś około trzech wieczorów. Podejrzewam, że nie tylko dlatego, że książka jest ciekawa. Spore znaczenie przypisuję rozdziałom, które mają po kilka stron, więc bardzo łatwo mówić sobie „tylko dokończę rozdział”. A dwie minuty później „nie no, to szybko poszło, to jeszcze jeden”, a za chwilę znów „no dobra, jeden, ostatni – bo te poprzednie takie krótkie były”. I tak, malutkimi kroczkami, człowiek nagle łapie się na tym, że jest w połowie książki. I nie ma przy tym za grosz poczucia, że przez ten tekst brnie, nie ma walki. Jest tylko radosne przemykanie przez kolejne strony.

Przy czym, oczywiście, ma znaczenie fakt, że powieść rzeczywiście nie jest zbyt długa.

No i jest fajna – zwyczajnie i po ludzku fajna. Nie zostawia kaca, nie wywołuje katharsis, nie budzi jakichś gwałtownych emocji. Ale sprawia, że czas poświęcony lekturze mogę z czystym sumieniem uznać za przyjemnie spędzony, poprzetykany radosnym rechotem i komfortem psychicznym, że w tej bajce wszystko będzie dobrze.

Wiecie, to nie jest Przeminęło z wiatrem, choć nie ukrywam, że ciągle mi się kołatało w głowie to skojarzenie. W Lizzy widziałam nieśmiały zwiastun Scarlett, a pan Darcy przywodził na myśl Retta. Tyle tylko, że w powieści Mitchell mamy emocje na pełnym wypasie (wspominałam już, że koniec końców Scarlett doprowadzila mnie do białej gorączki i pizgłam książką o ścianę nie doczytawszy ostatnich stron), bohaterowie są niesamowicie złożeni, jest niesamowicie dramatyczne tło historyczne, a podczas lektury czytelnik boi się o każdą postać po kolei, bo nie wiadomo, kiedy na bohaterów spadnie kolejna katastrofa i jakie żniwo zbierze tym razem. Porównując, Duma i uprzedzenie to bajeczka – czytadło o sielskim życiu na wsi, gdzie absolutnie jedyną bolączką bohaterów jest to, jak dobrze wydać za mąż pięć córek. Najgorsze, co może ich spotkać, to że w towarzystwie będzie się na nich krzywo patrzeć. W ogóle poziom obawy spod znaku „co ludzie powiedzą” jest rozczulająco rozhulany, ale przyznam, że po pewnym czasie człowiek się w to wkręca. Nie wiem, czy wśród osiemnastowiecznych angielskich wyższych sfer rzeczywiście etykieta i opinia sąsiadów miała aż takie znaczenie, czy autorka jednak trochę podkręciła realia dla zwiększenia dramatyzmu. Nie robiłam ani odrobiny researchu pod tym względem, bo – prawdę mówiąc – zupełnie nie odczuwam takiej potrzeby. Z mojego punktu widzenia jest to zupełnie wiarygodne i całkowicie ufam Austen.

Jak o tym myślę, to chyba większe napięcia i emocje były w Ani z Zielonego Wzgórza…

Nie sposób nie wspomnieć o fantastycznej galerii postaci. Przede wszystkim, moim faworytem jest pan Bennet, ojciec pięciu córek i – obok Elżbiety – jedyny, który korzysta z mózgu w Longbourn. Choć zapewne nie byłby w połowie tak fajny, gdyby nie obecność jego małżonki, pani Bennet, z której mógł tyle razy robić sobie podśmiechujki. Co mi się dodatkowo podobało, to fakt, że choć pan Bennet wyraźnie jest obliczony na lubienie, to jednak narrator nie boi się obarczyć go częściową winą za nieszczęścia, które spotykają członków rodziny. Bycie zabawnym złośliwcem nie rozgrzesza pana Benneta, a on sam wcale nie jest tak dużo lepszy od swojej małżonki, choć skrajnie odmienny.

Pan Darcy, jak to pan Darcy: absolutnie cudowny tróloff, do którego nie sposób mieć jakiekolwiek zastrzeżenia. Czytelnik od początku wie, na co się szykować i chce, żeby to się spełniło. I książka nie rozczarowuje, oczywiście.

Bohaterów jest tak naprawdę bardzo dużo, począwszy od – także głównych – Jane i Bingleya, przez panią Bennet i pozostałe siostry Elżbiety, aż po pułkownika Fitzwilliama czy Georgianę Darcy. Każda z postaci jest inna, każda bardzo wyrazista, choć nie można im zarzucić zbytniej złożoności: prawdę mówiąc, nawet bohaterowie pierwszoplanowi są raczej prości. Nie zmienia to faktu, że ci, których czytelnik ma polubić, dają się polubić bez żadnego problemu, a kto ma być bucem i łajdakiem, takie właśnie wrażenie wywołuje. Słowem, oni wszyscy są może nieskomplikowani, ale ten system po prostu działa.

Jeśli miałabym na cokolwiek kręcić nosem, to będzie to zakończenie: właściwie nie do końca wiem, po co ono się znalazło w powieści. Pędzimy z akcją, następuje finał, przyjęte oświadczyny, wszyscy się cieszą, właściwie można by na tym poprzestać… ale dostajemy jeszcze kawał tekstu, gdzie narrator nam uprzejmie objaśnia, kto gdzie zamieszkał i jak się układały dalsze relacje między postaciami. I w międzyczasie ulatnia się gdzieś cała radość z tamtego finału.

Ale, pomijając ten drobiazg, Duma i uprzedzenie to naprawdę fajna powieść, która zapewnia parę godzin lekkiej, niezobowiązującej rozrywki, pozwala zajrzeć w codzienność wyższych sfer w osiemnastowiecznej Anglii i sprawia, że chce się do tej historii jeszcze wrócić.

Żonie nie zawdzięczał nic prócz radości, jaką czerpał z jej głupoty i ignorancji. Nie jest to jednak ten rodzaj szczęścia, jaki na ogół mężczyźni pragnęliby zawdzięczać żonom, ale tam, gdzie brak innych źródeł zadowolenia, prawdziwy filozof potrafi wykorzystać i te, które mu są dane.